Euskal hauteskundeen berezitasunak

Apirilaren 21eko hauteskunde autonomikoak azken urteotako zalantzazkoenak izango dira Euskadin. 1986tik lehen aldiz, EAJren hegemonia historikoa arriskuan dago, EH Bilduk «sorpassoa» gertu baitu. Baina, garaipena lortzeko borroka gogorraz haratago, hauteskundeen emaitza, lehenik, eta hurrengo Eusko Jaurlaritzaren eraketa, ondoren, baldintzatuko duten hainbat faktore hartu behar dira kontuan. Hona hemen horietako batzuk:

Euskadiko hauteskunde-sistema oso berezia da, ez baitu eserlekuen banaketa biztanleriaren arabera egiten. Lurralde historiko bakoitzak ordezkari kopuru bera bidaltzen du (25na) Legebiltzarrera, nahiz eta, adibidez, Bizkaiak biztanleen erdia baino gehiago biltzen duen eta Arabako biztanleria hirukoizten duen. Hori dela eta, baliteke alderdi bozkatuena ez izatea eserleku gehien ateratzen dituena. Hori 1986an gertatu zen: EAJk 20.000 botoren aldearekin irabazi zuen, baina PSE-EEk bi eserleku gehiago lortu zituen.

Hauteskunde-sistemaz gain, Eusko Legebiltzarrean ordezkaritzarik lortzen ez duten alderdiek ere alda dezakete eserlekuen banaketa. Ezker ez-nazionalistaren espazioa bitan zatitu da (Sumar eta Elkarrekin Podemos), eta kanpoan gera daiteke, nahiz eta bi hautagaitzen artean portzentaje nabarmena lortu. Batek ere ez badu gainditzen lurralde bakoitzeko botoen %3, hutsik utziko dituzten eserlekuak gainerakoen artean banatuko dira.

Euskadiko hauteskunde autonomikoen ezaugarri nagusia ez da parte-hartzearen indize handia. Ohikoena da %60tik gora egotea, baina 2020an %51raino jaitsi zen pandemiagatik. Argi dago oraingoan handitu egingo dela, baina ez dago argi zenbat egingo duen. Nori egingo dio mesede? Ba, printzipioz, igoera ez oso handiak mesede egingo lioke EH Bilduri, bere boto-emaileak besteak baino mobilizatuago daudelako. Asko igotzen bada, horrek esan nahiko du EAJkoak aktibatu egin direla eta «sorpassoa» ia ezinezkoa izango dela.

Azken urteotan, Espainiako gobernagarritasunerako arazo handienetako bat Gobernuko presidentea hautatzeko sistema izan da. Lehenengo txandan, gehiengo osoa behar da; eta bigarrenean, baiezko baino ezezko gehiago. Eta horrek, batzuetan, blokeoak eragin ditu, eta hauteskundeen errepikatzea ekarri du. Euskadin hori ezin da gertatu: inbestidura-saio bakar batera aurkezten dira nahi duten hautagaiak, eta bozkatuena lehendakari aukeratzen dute.

• Temas
• Euskera
• Politikafetxo bat?
• Politika