Petirisantz, miseria eta ezbeharra

Orotariko Euskal Hiztegiaren arabera, miseria, ezbeharra eta gosetearen pertsonifikazioa da Petirisantz. Mitxelenak adierazten du XIX. mendetik aurrera dagoela Petirisantzen lekukotasun dokumentalik, batez ere ekialdeko poesian eta abesti herrikoietan. Esanahiari dagokionez, Maria Arene Garamendik, 'El teatro popular vasco. Semiótica de la representación' liburuan Petirisantzek 'Baküs' pastoralean duen garrantzia azaltzen du. Garamendirentzat, Petiri izena Zuberoako Bereterretxeren baladarekin lotzen da: Marisantz da Bereterretxeren ama, eta belaunikaturik 'herrestan' laguntza eskaria egiten dio bere neba Buztanobiri. Petirisantzen agerpena antzerki hauetan inauteriaren pertsonifikazioaren aurkaria da, garizumaren laguntzailea. Garamendiren arabera, antzerki hauek duten eredu nagusia 'Bataille de Sainct Pansard a l'encontre de Caresme' Erdi Aroko lana da. Garizumak eta inauteriak dituzten kontrako jarreren oinarrizko ideiak islatzen ditu: agorra eta antzua alde batetik, oparoa eta emankorra bestetik. Nilssonek bere 'Primitive time-reckoning' liburuan aipatzen du antzinako nekazaritza gizarteetan denborarekiko desberdintasun nagusia aro emankorra eta aro antzuaren artekoa zela.

Erdi Aroaren ildoari jarraituz, goseteek eragin handia izan zuten gizartean. Oso ezagunak eta aztertuak dira XIV. mendekoak, batez ere euriteen eta eguraldi latzen ondorioz gertatu zirenak. Petirisantzi buruz ere badago atsotitza: «Martxoa euritsu, miseria; Petirisants hurbil du». Erdi Aroko literaturan bada gosearen, heriotzaren eta harrien arteko lotura. 'Roman de la Rose' liburuan esate baterako, Deukalion eta Pirraren mitoa jasotzen da, uholdearen ondoren beren burua salbatu zuten pertsonaiena. Mito hau ikaragarri popularra zen antzinatasuneko Kristautasunean eta baita ondorengo literaturan ere; Rabelaisek ere jasotzen du, adibidez. San Agustinek eta Sevillako San Isidorok beren lanetan onartu zuten historia sekularraren parte bezala. Beraientzat Moisesen uholdearen ondoren jasotako gertakizuna zen. Deukalionek eta Pirrak uholdearen ondorengo antzutasuna gainditzeko harriak jaurti behar zituzten lurrera, eta horren ondorioz, harrietatik gizaki berriak sortu ziren. 'Roman de la Rose'k jakituntzat hartzen ditu Deukalion eta Pirra eta gomendioa ematen du lehortea aurreikusten denean, janaria gordez, gosea eta hilarria saihestu daitezkeela. Garizumak eta Moisesen uholdeak 40 eguneko iraupena izan zutenez, esan daiteke gertakizun biek esanahi antzekoak zituztela erantsita.