Hitzaren misterioa

Javier Rojo

Domingo, 27 de septiembre 2020, 02:19

Jose Angel Irigarayren poesian idealismoarekin erlazionatu daitezkeen planteamendu estetikoak eta erroak humanismoan dituzten jarrera etikoak elkarturik agertzen dira hitzaren alderdi formalari berebiziko garrantzia ematen dioten testuetan. Haren poesian hitzak kontzeptuak adierazteko baliabideak ez ezik, hau da, hitzaren aspektu pragmatikoa kontuan hartzeaz gainera, hitza bera bere izate soilean poemaren gaia bihurturik agertzen da, misteriotsua batzuetan, oihartzunez beterik besteetan, baina ederra beti. Ibilbide luzeko idazlea izanik, honelako poesiaren aztarnak utzi ditu urteetan zehar, eta aurten ere bere poemagintzaren adibide berria irakur dezakegu 'Isiltasunaz hunatago' izenburuko idazlanean, non 'Hitzendatzearen mentura' azpititulu esanguratsua agertzen den.

Irakurleak liburu honetan argitaratu diren poemetan giza miserien aurkezpena aurkituko du, historian zeharreko bidaia bat izango balitz bezala azaldua. Miseria hauen aurrean idazlearen jarrera beti gizaki xume eta zapalduaren aldekoa da. Hauxe izango litzateke poema hauei darien planteamendu etikoa. Baina egoera honi idealismoa kontrajartzen zaio. Pertsonak denbora historikoan miseriak topatzen baditu ere, denboratik kanpo kokatuz gero, oreka eta perfekzioarekin bat eginda aurkituko da, gertakari materialen aurrean arteak (musika, poesia zein arte plastikoen itxuran izan daitekeelarik) beste mundu baten posibilitatea aurkezten baitu. Hitza lagun, poesiak gizakia gertakarietatik harantzago eraman dezake, non adieraztezinarekin topatzen den. Horretarako hitz bereziak erabiltzen dira, euskararen historian edonoizko eta edonongoak, askotan soinuetan oihartzun misteriotsuak sortzen dituztenak, zeren hitz horien esanahi zehatza baino gehiago benetan interesa duena haiek iradokitzen dutena baita. Beste modu batez esanda, Irigarayren poesian konnotazioaren balioaz ohartu daiteke irakurlea, poesiaren bidez bestela esatea ezinezkoa dena adierazten den bitartean.