Bizitza bera txiste

Adarraren puntan ·

Roberto Moso

Domingo, 5 de julio 2020, 23:13

Aspaldian inork ez dit txiste on bat kontatu. Gainera, azken bolada honetan formatua bera maldan behera doala susmatzen dut eta txiste bat kontatze hutsak zuzenean jar zaitzakeela demodé, kutre, edo, nire alabak dioen bezala, boomeren taldeetan. Ingurune hurbilenetik kanpo txiste bat kontatzera ausartuz gero, ... bermatuak izango dituzu mespretxu-aurpegiak, iseka orokorrak eta -nola ez- erraz iraindutako belarriak. Oraingo honetan, formatu txikiko umore-piezak memeetan edo Tik Tok motako bideo azkarretan bilatzen dira, txisteetan baino. Telebistan hain ohikoak bihurtu diren nostalgiari eskainitako saioetan ere ez dira ausartzen txiste kontalari zaharrak erreskatatzen. Txisteak, antza, gustu txarrekoak dira, eta marradun galtzerdi zuriak, beroki austriarra edo LIB aldizkariaren bilduma osoa gordeta dauden kutxa berean ezkutatu behar dira.

Urruti dago txistea arma subertsibotzat hartzen zen garaia, ahoz aho bidaiatzen zuen askatasun zati txiki bat zenean, ahopean kontatzen zena eta konplizitatea bilatzen zuena.

Ondo gogoan dut Francori buruz kontatu zidaten lehen txistea: «Jaun bat hil da eta San Pedrok harrera egin dio orratz bakarreko ordulariz betetako areto batean. Zertarako dira erloju horiek? -galdetu zuen gizonak- eta San Pedrok: erloju bakoitza pertsona batena da, gezurren bat esaten duen bakoitzean orratzak buelta bat ematen du. Horrela, bizitzan zehar esan dituen gezur guztien erregistro bat daukagu. Jauna izenak irakurtzen hasten da eta hainbat agintari politiko daudela ohartzen da. Orduan santuari galdetzen dio: non dago Francoren erlojua? Eta santuak: ah, hori! Jainkoak erabiltzen du bentiladore gisa!». Nahiko memeloa da, badakit, baina zer barre egiten genituen txikitan entzutean.

Beste adierazpen askotan bezala, txiste guztiak ez dira zaku berean sartu behar. Txiste onak artelan txikiak dira, non ahozko hizkuntzaren erabilerak eta mimika egokiak algara naturala bezain zintzoa eragiten duten. Sor daitekeen erreakzio askeenetako, gozagarrienetako eta kitzikatzaileenetako bat da. Ekosistemarik onena ez dira grabazioak, ezta antzokiak ere. Nire uste makalean, txiste batek hobeto funtzionatzen du distantzia laburrean eta lagun-talde txikietan.

Hona hemen nire omenaldia Jaimitoren txisteei, gure haurtzaroa garrazteko erabiltzen ziren zentzugabeko arauei iseka egiteko erabiltzen genuen haur punk horri.

Urte askoan bitez txiste berdeak!, ikasgelan ematen ez ziguten sexu-heziketaren ordezko aukera. Agur eta ohore umore beltzari, heriotzari mihia ateratzeko modurik egokiena baita, berak ezinbestez partida irabazi baino lehen...

Teoria ugari izan arren, inork ez daki zehatz-mehatz non asmatzen diren herri-umorezko pieza anonimo hauek. Nik uste dut nahiko litekeena dela denbora asko eta «jenio bizi» asko dagoen inguruneetan jaiotzea, kuarteletan, barnetegietan, kartzeletan... Badaude, jakina, mina egiteko besterik erabiltzen ez diren graziarik gabeko txisteak ere. Adierazpen guztietan daude halako hutsuneak.

Baina ez gaitezen engaina, Madonnak «sexua zikina dela ona denean» esan omen zuen. Era berean, gustuko izan ala ez, txistea ona da, zuzena, gogorra, basatia denean.

'Gladiator' pelikulan esaten dena gogora dezagun: «Heriotzak bere aurpegia erakusten dizunean... irribarrea itzuli».