Ingelesaren egiak

Gure artean, Juan Garziak hartu zuen Shakespeareren soneto guztiak euskaratzeko ardura, Joxan Goikoetxea musikariaren laguntzarekin poema errezitatuen corpus bat sortu eta haietako hainbat euskal abeslari ezaguni kantaraziz. Baina Shakespeareren eraginik handiena ez da, beharbada, zuzenean haren irakurketatik heldu zaiguna, zeharkakoa baizik; zerikusi gehiago dauka Aaron Sorkin bezalako gidoigilearen lanarekin. The Sopranos telesailarekin hasi zen Shakespeareren antzezlanak telesailekin parekatzeko moda, eta nekatu arte entzun dugun arren, egiatik asko dago esaten den horretan: hura gaur egun jaio izatera, telebistako gidoilari izango litzateke (irakur, bestela, Jorge Carriónen Teleshakespeare). Sorkinek berriki esana du apaltasuna ez da bere bertute nagusia, idazten duenean, «Shakespearek zer egingo ote zukeen» galdetzen diola bere buruari. The Newsroom idatzi zuenean, halaber, On Kixote aipatu zuen inspiraziotzat. Marka ere bada, gidoigile amerikar batek aipatu behar izatea On Kixote, Espainian inor gutxik kasurik egiten dionean. Zortea izan zuen Shakespearek jaio zen lekuan jaiota, egia. Anglosaxoniar izatera, ibilbide oparoago bat izango zukeen, ziur, Cervantesek berak. Anjel Lertxundik teoria interesgarria argitaratu du Shakespeare eta Cervantesen urteurrenak bi herrialdeek hain modu ezberdinetan ospatzearen harira: «Shakespeareren drama asko Britainiatik kanpo gertatzen da, giza kondizioaren pasioak eta miseriak han-hemen banatuz: Hamlet, Danimarkan; Romeo eta Julieta, Veronan; Otelo, Venezian eta Zipren, Julio Cesar Erroman Cervantesek, ordea, Espainiako lurretan kokatzen ditu gizakiaren ahuldade ez batere epikoak, eta ispilu horrek, nonbait, espainiar nazionalismoari grazia zipitzik egiten ez». Ez, ez dut uste Cervantes gehiegi ezagutzen dugunik, euskararen aldeko jurisprudentzia bezala erabili izan dugun arren haren aipu ospetsua sarri («Y, siendo esto así, razón sería se extendiese esta costumbre por todas las naciones, y que no se desestimase el poeta alemán porque escribe en su lengua, ni el castellano, ni aun el vizcaíno, que escribe en la suya»).

Anbizioa, inbidia, botere borrokak, azpikeriak, eromena, bakardadea eta giza harremanak angelu orotatik aztertu zituen Shakespearek; moralaren azpildurak agerian utzi zituen, bai eta bukaera zoriontsuen eta egiletzaren gaineko eztabaidak aurreratu ere. Baina George Steinerrek dioenez, kredorik ez azaltzean datza Shakespeareren gakoetako bat. Jainkoaren gaia askotan present egon arren, ez baitago inposatu edo nagusitzen den jarrera erlijiosorik bere lanetan. Bada uste duenik Shakespearek idazteko ezer gutxi laga ziela ondorengoei.