Bildu ala uxatu?

Geroztikoak aski ezagunak dira. Alde bateko su etenak euskal gizarteak hainbatetan erregutu, eskatu, esijitutakoari erantzun zion, oso berandu heldu arren. Ehunka hildako geratu dira bidean, trajedia gizentzeko baino balio izan ez duen zurrunbiloaren erruz. Eta, hara, ezker abertzalearentzat inoizko baldintza politiko txarrenak indarrean zeudenean, aro berri miragarri baten hasiera iragarri zuten, ohiko promesak egiazko egitera eramango zituena. Zorioneko bidea, indarkeria bazter uzten duena. Baina aldaketa historiko hori ahuleziak eragindakoa izan da, gizartearen bilakaerak, legezko jazarpenak eta hondoratze operatiboak derrigortutakoa. Ez du indarkeriaren erabilgarritasunaren inguruko hausnarketa sakon batek ekarri, eraldatze etikozko prozesu batek, garaietara gogoz egokitze batek. Instrumentala izan da jauzia, bizirauteko gauzatu beharrekoa. Horrek luzera begirako ondorioak ditu, eta ez zaio lagungarri izango bakegintza eta normalizazio prozesuari, ezta presoen afera bideratzeko ere.

Aurrera jotzeko, gizartearen aurrean berrituta agertzeko, bidelagunak behar izan ditu ezker abertzaleak, eta hor agertu dira Eusko Alkartasuna eta Alternatiba. Lehenak emaitza ia ezin txarragoak lortu zituen 2009ko hauteskunde autonomikoetan bakarka aurkeztea erabaki zuenean eta bigarrenaren benetako indarra ezagutzen duenik ez dago, guztiok susmatzen dugun arren. Elkarren behar horrek jota, koalizioa osatzea erabaki zuten eta emaitza borobilak lortu zituzten 2011ko udal eta foru bozetan. Ilegalizazio arriskuak, ETAren amaierak eta indarrak metatzeko ilusioak euren alde egin zuen, Donostiako Udala, Gipuzkoako Aldundia eta hamaikatxo udalerritako alkatetzak eskuratzeraino. Abiapuntu ona ematen zuen jeltzaleei abertzaletasunaren lidergoa kentzen saiatzeko, baina usteak ustel. Edozein gobernutan ari denak bereentzat eta gainerakoentzat kudeatzen jakin behar du, duenari eustekotan. Baina ez dute asmatu, azken hauteskundeetako botoen kontaketak islatu duenez. Atez Atekoarekin tematu dira behin eta berriz, ardatz modura baliatuta, eta euren inguruko asko ere uxatu dituzte. 2012ko autonomikoek 'sorpasso'aren aukera urrundu zuten, eta maiatzaren 24an are argiago geratu da EAJren nagusitasuna. Maximalismoak, malgutasun faltak eta aspaldiko ohitura txarrek bultzatu dituzte oraingora, zaborrak jasotzeko sistemei buruzko euren iritzia eman nahi zuten hainbat herritarri modu txarrean erabaki eskubidea ukatzeak eta antzeko beste askok. Sortuko presidente Hasier Arraizek klientelismoa leporatu die EAJri eta PSE-EEri behin baino gehiagotan, baina bere taldeak gobernatu dituen herrietako askotara jo behar luke kontzeptu horren nondik norakoak gordin ezagutzeko. Jokamolde horiekin bildu ez eta zituzten botoetako asko galdu dituzte, gizartea eurek baino 'motelago' omen doalako, eta jeltzaleei 1986ko zatiketa ia erabat gainditzeko aukera eman diete.

Arraiz politiko azkarra da, errealitateaz berehala jabetzen direnetakoa. Enpatiarako gaitasuna izatea zer den badaki eta dituzten ajeen jakitun ematen du. Azken hauteskundeen ostean egin zituen adierazpen publikoak horren erakusgarri dira. Txukun aritu zen, egoera aldatzen saiatzeko beste. Baina inguruan itsukeria dezente dauka oraindik. Donostia galduta, EH Bildukoek Iruñea zaharrean daukate aukera, biziberritzeko, berrindartzeko. Joseba Asironen perfila horretarako aproposa izan liteke, baina Gipuzkoako hutsak aintzat hartu beharko dituzte lau urte barru UPNren aurrean makurtu behar ez izateko. Abiapuntu den egoera soziologikora neurri batean moldatuta aldatu behar da errealitatea. Ezin da ertzetatik egin, ibilgutik baizik. Hori ulertzen ez duten bitartean nekez igaroko dira aldarrikapenetatik egitateetara, orain arte lepoa eman dietenetakoak biltzera eta duela lau hamarkadatik errepikatutako zenbait eslogan gorpuztera.